لاستیک خودرو یکی از مهم‌ترین اجزای ایمنی در هر وسیله نقلیه است. عملکرد صحیح آن، نقش مستقیمی در حفظ کنترل خودرو، کاهش مصرف سوخت و مهم‌تر از همه حفظ جان سرنشینان دارد. با این حال، بسیاری از رانندگان، از موضوع مهمی مانند تاریخ انقضا لاستیک و خطرات لاستیک فرسوده غافل هستند. آگاهی از تشخیص تاریخ لاستیک و علائم پایان عمر تایر، نه تنها به افزایش ایمنی کمک می‌کند، بلکه باعث صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌شود. در این مقاله، به‌طور کامل به بررسی نحوه تشخیص تاریخ تولید و انقضا لاستیک، عمر مفید و تفاوت لاستیک‌های کهنه با لاستیک‌های کم‌آج پرداخته و توصیه‌هایی برای استفاده صحیح از تایرها ارائه خواهیم داد.
نحوه تشخیص تاریخ تولید و انقضا لاستیک
برای اینکه بتوانید تاریخ انقضای لاستیک را به‌درستی تشخیص دهید، باید ابتدا به دنبال کد مخصوصی روی دیواره کناری لاستیک بگردید. این کد که معمولاً با علامت اختصاری DOT مخفف Department of Transportation شروع می‌شود، یک شناسه مهم جهت شناسایی تاریخ تولید لاستیک است. در انتهای این کد، معمولاً یک عدد ۴ رقمی وجود دارد که اطلاعات کلیدی را در خود جای داده است.
دو رقم اول این عدد نشان‌دهنده هفته تولید و دو رقم دوم، نشان‌دهنده سال تولید لاستیک هستند. به عنوان مثال، اگر روی لاستیک کدی مانند “1221” حک شده باشد، این به این معناست که لاستیک مورد نظر در هفته 12 از سال 2021 تولید شده است.
اگرچه لاستیک ممکن است ظاهری سالم داشته باشد، اما عمر مفید لاستیک معمولاً بین ۵ تا ۶ سال از زمان تولید تخمین زده می‌شود. حتی اگر لاستیک در انبار نگهداری شده یا استفاده زیادی نداشته باشد، باز هم ممکن است با گذر زمان کیفیت و عملکرد خود را از دست بدهد. به همین دلیل، تشخیص دقیق تاریخ تولید و درک علائم پایان عمر تایر برای هر راننده اهمیت زیادی دارد.
در برخی از لاستیک‌های وارداتی یا خاص، ممکن است تاریخ تولید به‌صورت غیرمعمول درج شده باشد. در چنین مواردی، مشورت با فروشنده معتبر یا جست‌وجو درباره فرمت خاص کدگذاریِ کارخانه سازنده می‌تواند به تشخیص صحیح کمک کند. در نهایت، یکی از راه‌های جلوگیری از خطرات لاستیک کهنه و پیشگیری از ترکیدن لاستیک در هنگام رانندگی، بررسی منظم تاریخ تولید و انقضای آن است. حتی اگر عمق آج مناسب باشد، اگر تاریخ انقضا گذشته باشد، استفاده از آن می‌تواند خطرناک باشد.
- بخوانید: معنی اعداد روی لاستیک چیست؟
بررسی عمر مفید لاستیک‌ها بر اساس شرایط نگهداری و نوع استفاده
میزان استفاده از خودرو، شرایط آب‌وهوایی، نوع مسیرهایی که راننده در آن تردد دارد (شهری، بین‌شهری، خاکی یا کوهستانی)، همگی در عمر مفید لاستیک تأثیرگذارند. برخی عوامل مؤثر بر کاهش عمر تایرعبارتند از:
- تابش مستقیم آفتاب: اشعه UV ترکیبات لاستیکی را تجزیه کرده و باعث ترک‌خوردگی می‌شود.
- بار سنگین: حمل بار بیش از حد مجاز، فشار بیشتری بر روی لاستیک وارد کرده و سرعت فرسودگی را افزایش می‌دهد.
- تنظیم نبودن فشار باد: فشار باد کمتر یا بیشتر از حد استاندارد، سایش غیر یکنواخت آج را به همراه دارد.
- نحوه رانندگی: رانندگی با سرعت بالا، ترمزهای ناگهانی یا پیچیدن تند سبب سایش سریع‌تر آج تایر می‌شود.
در بهترین شرایط نگهداری، حتی اگر لاستیکی کم استفاده شده باشد، پس از ۶ سال، دیگر مناسب استفاده نیست. تاریخ انقضا لاستیک و چگونگی نگهداری آن باید همیشه در نظر گرفته شود.
سایت ag-safety درباره خطرات لاستیک تاریخ گذشته می‌نویسذ:
اکثر افرادی که ریسک استفاده از لاستیک‌های تاریخ‌گذشته را می‌پذیرند، این کار را برای صرفه‌جویی در هزینه انجام می‌دهند. رانندگی با لاستیک‌های فرسوده نه تنها برای راننده‌ی خودرو خطرناک است، بلکه امنیت سایر رانندگان را نیز به خطر می‌اندازد. پیش‌قدم باشید و هر شش سال یکبار یا حتی زودتر، لاستیک‌های خودرو را تعویض کنید تا از بروز یک وضعیت بالقوه خطرناک جلوگیری کنید.
خطرات استفاده از لاستیک‌های کهنه و فرسوده
اگرچه ظاهر برخی لاستیک‌ها ممکن است هنوز خوب به نظر برسد، اما استفاده از آن‌ها می‌تواند بسیار خطرناک باشد. خطرات لاستیک کهنه گاهی فقط در لحظه حادثه خود را نشان می‌دهند. برخی از این خطرات عبارتند از:
- کاهش چسبندگی: یکی از اصلی‌ترین وظایف لاستیک، حفظ چسبندگی خودرو با سطح جاده است. لاستیک‌های قدیمی به دلیل خشک شدن ترکیبات‌شان، این خاصیت را از دست می‌دهند.
- ترکیدن لاستیک: یکی از جدی‌ترین پیامدهای استفاده از لاستیک فرسوده، ترکیدن لاستیک در سرعت‌های بالا یا در جاده‌های ناهموار است. این اتفاق می‌تواند منجر به تصادف‌های شدید شود.
- طول ترمز بیشتر: تایر فرسوده باعث افزایش مسافت توقف در ترمزهای ناگهانی می‌گردد.
- انحراف در حرکت: لاستیک‌هایی با سایش نامتوازن یا آج کم، منجر به انحراف خودرو از مسیر خواهند شد.
بنابراین شناخت خطرات لاستیک فرسوده و جلوگیری از استفاده از لاستیک‌های تاریخ‌گذشته، از مهم‌ترین وظایف هر راننده است.
تفاوت بین لاستیک کم آج و فرسوده
در نگاه اول، ممکن است لاستیک کم‌آج و لاستیک قدیمی شباهت‌هایی با هم داشته باشند، اما در واقع این دو نوع لاستیک از نظر ایمنی و عملکرد، تفاوت‌های اساسی دارند که توجه به آن‌ها برای حفظ جان سرنشینان خودرو ضروری است.
لاستیک کم‌آج معمولاً مربوط به لاستیکی است که به‌تازگی تولید شده اما به دلیل استفاده زیاد یا رانندگی در شرایط خاص، آج‌های آن به مرور زمان ساییده شده و سطح تماس لاستیک با جاده کاهش یافته است. این لاستیک‌ها اگرچه از نظر ساختارِ داخلی هنوز سالم هستند، اما به دلیل کاهش عمق آج، قدرت چسبندگی آن‌ها با سطح جاده به‌ویژه در شرایط بارانی یا لغزنده بسیار کاهش می‌یابد. چنین لاستیکی در زمان ترمزگیری یا پیچیدن می‌تواند عملکرد نامناسبی از خود نشان دهد.
در مقابل، لاستیک قدیمی یا فرسوده ممکن است ظاهر فریبنده‌ای داشته باشد. حتی ممکن است آج آن هنوز مناسب به نظر برسد، اما گذشت زمان، قرار گرفتن در معرض نور خورشید، گرما، رطوبت یا نگهداری نامناسب، باعث خشک شدن، ترک خوردگی یا کاهش انعطاف‌پذیری ساختار لاستیک می‌شود. این نوع لاستیک‌ها معمولاً بیش از پنج سال از زمان تولیدشان گذشته و به اصطلاح، تاریخ انقضای لاستیک به پایان رسیده یا نزدیک است. استفاده از چنین لاستیک‌هایی، حتی اگر عمق آج، قابل قبول باشد، خطرناک است و امکان دارد که منجر به ترکیدن ناگهانی، عدم کنترل خودرو و حوادث جدی شود.
بنابراین دقت در تشخیص لاستیک فرسوده و لاستیک‌هایی که فقط کم‌آج شده‌اند، اهمیت بالایی دارد. بسیاری از رانندگان به اشتباه تصور می‌کنند که فقط عمق آج مهم است، در حالی که علائم پایان عمر تایر به عوامل متعددی مانند سن لاستیک، ترک‌خوردگی، سفت شدن دیواره‌ها و تغییر رنگ نیز بستگی دارد. عدم توجه به این موارد ممکن است باعث افزایش خطرات لاستیک کهنه شده و احتمال ترکیدن لاستیک در سرعت‌های بالا یا فشارهای ناگهانی را افزایش دهد.
توصیه‌های لازم برای نگهداری و استفاده از لاستیک‌ها قبل از انقضا
برای بهره‌مندی از حداکثر عمر مفید لاستیک و جلوگیری از خطرات لاستیک کهنه، به این نکات توجه کنید:
- بررسی دوره‌ای لاستیک: هر ماه یک بار، تایرها از نظر فشار باد، ترک‌خوردگی و ساییدگی چک شوند.
- تنظیم فشار باد بر اساس دفترچه خودرو: فشار استاندارد باد، باعث سایش یکنواخت و کاهش خطر ترکیدن می‌شود.
- پارک کردن در مکان‌های سایه‌دار یا سرپوشیده: تابش مستقیم آفتاب و گرما، سبب خشکی زودرس لاستیک‌ها خواهد شد.
- عدم استفاده از تایرهای ذخیره یا زاپاس کهنه: بعضی افراد از لاستیک‌های تاریخ‌گذشته به عنوان زاپاس استفاده می‌کنند؛ این خطرناک است.
- روتیشن تایرها: جابجایی تایرها بین جلو و عقب خودرو برای توزیع یکنواخت سایش مفید است.
- نصب لاستیک‌های تازه در محور عقب: حتی در خودروهای دیفرانسیل جلو، نصب تایرهای جدید در عقب، امنیت بیشتری دارد.
این موارد ساده باعث می‌شوند تا تاریخ انقضا لاستیک به تعویق افتاده و شما از علائم پایان عمر تایر، سریع‌تر آگاه شوید.
جمع‌بندی
در این مقاله با اهمیت تاریخ انقضا لاستیک و خطرات لاستیک فرسوده آشنا شدیم. از جمله خطراتی که ممکن است جان شما و دیگران را تهدید کند، ترکیدن لاستیک در حین حرکت است. به همین دلیل، شناسایی تشخیص لاستیک فرسوده، شناخت علائم پایان عمر تایر و استفاده از توصیه‌های نگهداری، بسیار حیاتی است.
همیشه به‌یاد داشته باشید: ظاهر سالم یک لاستیک، تضمینی برای سلامت آن نیست. تایر تاریخ‌گذشته حتی اگر نو به نظر برسد، می‌تواند مرگبار باشد.
سوالات متداول درمورد تاریخ انقضا لاستیک
چگونه بفهمم لاستیک خودروی من فرسوده شده است؟
برای تشخیص لاستیک فرسوده، باید به چند نکته توجه کنید: ترک‌خوردگی در دیواره، کم‌شدن عمق آج (کمتر از ۲ میلی‌متر)، لرزش در هنگام رانندگی و تاریخ تولید بیش از ۵ سال قبل. حتی اگر ظاهر لاستیک خوب باشد اما عمرش گذشته باشد، باید تعویض شود.
لاستیک قدیمی چه خطراتی دارد و چرا استفاده از آن توصیه نمی‌شود؟
خطرات لاستیک کهنه شامل کاهش چسبندگی، افزایش احتمال ترکیدن لاستیک و کاهش کنترل خودرو در پیچ‌ها یا در شرایط بارانی است. تایرهای فرسوده به‌ویژه در سرعت بالا یا جاده‌های لغزنده، ممکن است باعث تصادف‌های شدید شوند.
آیا می‌توانم از لاستیک‌های تاریخ‌گذشته به‌عنوان زاپاس استفاده کنم؟
به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. لاستیکی که از تاریخ انقضا لاستیک گذشته، ساختار شیمیایی ضعیفی دارد و ممکن است در شرایط اضطراری عمل نکند. استفاده از چنین لاستیکی حتی برای زاپاس هم خطرناک بوده و می‌تواند باعث ترکیدن لاستیک شود.
